2 lutego 2022 r. w życie weszły pierwsze z zaplanowanych na ten rok reform przewidzianych w Pakiecie Mobilności. Przepisy dotyczące płacy minimalnej oraz odbierające kierowcom międzynarodowym prawo do diet z tytułu podróży służbowych zmieniły zasady wynagradzania kierowców i ustalania wymiaru składek na ubezpieczenia.
Jedna z najistotniejszych zmian, która na początku lutego zreformowała branżę transportową, znalazła się w art. 21b ustawy z dnia 16 kwietnia 2004 r. o czasie pracy kierowców. Przepis ten wskazuje, że kierowca wykonujący zadania służbowe w ramach międzynarodowych przewozów drogowych nie jest w podróży służbowej w rozumieniu art. 775 § 1 ustawy z dnia 26 czerwca 1974 r. – Kodeks pracy.
Ustawa nakazuje stosować do niego w zakresie ustalenia podstawy wymiaru:
- podatku dochodowego od osób fizycznych – przepisy dotyczące osób zatrudnionych w kraju i przebywających czasowo za granicą, o których mowa w art. 21 ust. 1 pkt 20 ustawy z dnia 26 lipca 1991 r. o podatku dochodowym od osób fizycznych;
- składek na ubezpieczenie emerytalne i rentowe – przepisy wydane na podstawie art. 21 ustawy z dnia 13 października 1998 r. o systemie ubezpieczeń społecznych dotyczące pracowników zatrudnionych za granicą u polskich pracodawców.
Podstawa wymiaru składek na ubezpieczenia dla kierowców transportu międzynarodowego od 2 lutego 2022 r.
Zakład Ubezpieczeń Społecznych w rozliczeniach dokonywanych od 2 lutego br. nie stosuje wykładni wynikającej z treści przepisów ustawy o czasie pracy kierowców, a Rozporządzenia Ministra Pracy i Polityki Socjalnej z dnia 18 grudnia 1998 r. w sprawie szczegółowych zasad ustalania podstawy wymiaru składek na ubezpieczenia emerytalne i rentowe.
Zgodnie z treścią § 2 ust. 1 pkt 16 podstawy wymiaru składek nie stanowi „część wynagrodzenia pracowników, których przychód jest wyższy niż przeciętne wynagrodzenie, o którym mowa w art. 19 ust. 1 ustawy, zatrudnionych za granicą u polskich pracodawców, z wyłączeniem osób wymienionych w art. 18 ust. 12 ustawy – w wysokości równowartości diety przysługującej z tytułu podróży służbowych poza granicami kraju, za każdy dzień pobytu, określonej w przepisach w sprawie wysokości oraz warunków ustalania należności przysługujących pracownikowi zatrudnionemu w państwowej lub samorządowej jednostce sfery budżetowej z tytułu podróży służbowej poza granicami kraju, z tym zastrzeżeniem, że tak ustalony miesięczny przychód tych osób stanowiący podstawę wymiaru składek nie może być niższy od kwoty przeciętnego wynagrodzenia, o którym mowa w art. 19 ust. 1 ustawy”.
Oznacza to, że od 2 lutego br. podstawę wymiaru składek na ubezpieczenia emerytalne i rentowe dla kierowców wykonujących przewozy międzynarodowe ustala się zgodnie z przepisami, które dotyczą pracowników zatrudnionych za granicą u polskich pracodawców oraz z możliwością zastosowania względem nich wyłączenia z podstawy wymiaru składek wynikającego z powyższego rozporządzenia.
Gdy przychód, jaki kierowca uzyska za dany miesiąc, będzie wyższy niż przeciętne wynagrodzenie, które na 2022 r. wynosi 5922 zł, od podstawy wymiaru składek ZUS odejmuje się równowartość diet przysługujących z tytułu podróży zagranicznych pracownikowi sfery budżetowej, liczonej za każdy dzień pobytu za granicą. Przychód, który podlega oskładkowaniu, nie może być natomiast niższy niż przeciętne wynagrodzenie.
Jeżeli po odliczeniu równowartości diet kwota przychodu będzie mniejsza niż prognozowane przeciętne wynagrodzenie, podstawę wymiaru składek stanowi wtedy kwota prognozowanego przeciętnego wynagrodzenia.
Podczas porównywania otrzymanej kwoty z kwotą prognozowanego przeciętnego wynagrodzenia, porównania należy dokonywać zawsze do pełnej kwoty prognozowanego przeciętnego wynagrodzenia.
Kierowcy wykonujący przewozy na podstawie umów cywilnoprawnych
Zgodnie z wyjaśnieniami, które znalazły się na stronie Zakładu Ubezpieczeń Społecznych, analogiczne zasady jak do kierowcy pracownika pozostającego w stosunku pracy stosuje się również przy rozliczeniach kierowcy zleceniobiorcy. Kierowcą zleceniobiorcą jest kierowca wykonujący pracę na podstawie umowy zlecenia lub umowy o świadczenie usług.
ZUS za podstawę takiej wykładni nie przyjął jednak przepisów ustawy o czasie pracy kierowców, a § 5 ust. 2 rozporządzenia, który nakazuje stosować odpowiednio przepisy § 2–4 rozporządzenia przy ustalaniu podstawy wymiaru składek do:
- członków rolniczych spółdzielni produkcyjnych i spółdzielni kółek rolniczych;
- osób wykonujących pracę na podstawie umowy agencyjnej lub umowy zlecenia albo innej umowy o świadczenie usług, do której zgodnie z Kodeksem cywilnym stosuje się przepisy dotyczące zlecenia;
- członków rad nadzorczych wynagradzanych z tytułu pełnienia tej funkcji.
Z powyższego wynika zatem, że do kierowców zatrudnionych na podstawie stosunku pracy i kierowców zleceniobiorców należy stosować takie same zasady dotyczące ustalania podstawy składek ZUS.
Kierowcy samozatrudnieni w przepisach ustawy o czasie pracy kierowców
W ustawie o czasie pracy kierowców poświęcono osobny rozdział – rozdział 3a – kierowcom niepozostającym w stosunku pracy.
Przepisy tego rozdziału znajdują zastosowanie do kierowców, o których mowa w art. 1 pkt 1a oraz 1b, czyli kierowców:
- wykonujących przewozy drogowe, do których ma zastosowanie rozporządzenie (WE) nr 561/2006 albo Umowa AETR;
- niezatrudnionych przez przedsiębiorcę, lecz osobiście wykonujących na jego rzecz przewozy drogowe, do których ma zastosowanie rozporządzenie (WE) nr 561/2006 albo Umowa AETR.
Rozdział 3a zawiera wiele odwołań do ogólnych przepisów dotyczących czasu pracy kierowców, czyli regulacji odnoszących się do kierowców pracowników. Nie znalazło się w nim jednak bezpośrednie odwołanie do art. 21b ustawy, który został do niej dodany na skutek zmian wprowadzonych Pakietem Mobilności 2 lutego br.
Z wykładni ustawy o czasie pracy kierowców nie wynika dlatego możliwość stosowania względem kierowców samozatrudnionych zasad ustalania podstawy wymiaru składek ZUS przewidzianych w art. 21b dla kierowców pozostających w stosunku pracy. Mimo to, biorąc pod uwagę stanowisko ZUS oparte na przepisach rozporządzenia, należy jednak przyjąć, że zarówno dla pierwszej, jak i drugiej grupy zasady te pozostają jednakowe.
