Zaostrzenie kar dla kierowców 20 stycznia bieżącego roku zostało wprowadzone do Wykazu Prac Legislacyjnych Rady Ministrów. Pomimo braku dostępu do pełnego tekstu ustawy, projekt już wywołuje zróżnicowane opinie oraz wątpliwości wśród komentatorów. Pojawiają się między innymi pytania o przyszłość obowiązującej od marca 2024 roku konfiskaty pojazdów wobec nietrzeźwych kierowców. Planowane zmiany przewidują nowelizację aż dziesięciu ustaw, co wskazuje na kompleksowe podejście ustawodawcy do problemu bezpieczeństwa na drogach.
Cele projektu zaostrzenia kar dla kierowców
Zgodnie z informacją przedstawioną przez autorów projektu, głównym celem jest stworzenie odpowiedniego systemu prawnego. Ma on skutecznie przeciwdziałać negatywnym zjawiskom zagrażającym bezpieczeństwu ruchu drogowego oraz bezpieczeństwu powszechnemu. Projektodawcy kładą szczególny nacisk na skuteczniejsze zwalczanie przestępstw drogowych, zwłaszcza tych, które bezpośrednio zagrażają innym uczestnikom ruchu. Istotnym elementem proponowanych zmian jest penalizacja nielegalnych wyścigów samochodowych oraz wprowadzenie przepisów ograniczających niebezpieczną, brawurową jazdę.
Nowelizacja zakłada również znaczącą modyfikację przepisów dotyczących zakazu prowadzenia pojazdów, ze szczególnym uwzględnieniem przypadków prowadzenia pojazdu pomimo obowiązującego zakazu. W takiej sytuacji przewiduje się wprowadzenie dożywotniego zakazu prowadzenia pojazdów dla skazanych za niestosowanie się do wcześniej orzeczonego zakazu. Równocześnie ustawodawcy planują ograniczyć możliwość warunkowego zawieszania wykonania kary pozbawienia wolności. Przewiduje się także wprowadzenie obligatoryjnego przepadku pojazdu oraz wyższych świadczeń pieniężnych.
Projekt przewiduje zaostrzenie przepisów dotyczących przepadku pojazdów wobec sprawców wypadków śmiertelnych. Wprowadza również odpowiedzialność karną za organizowanie, uczestnictwo oraz prowadzenie pojazdu w nielegalnym wyścigu. Ustawodawcy rozszerzą także katalog wykroczeń, dodając między innymi prowadzenie pojazdu mechanicznego poprzez wprowadzenie go w poślizg, czyli tzw. drift. Ustawodawcy przewidują także zaostrzenie odpowiedzialności za popełnienie wykroczenia w warunkach recydywy.
Ustawodawca planuje wprowadzenie rozwiązań umożliwiających skuteczny nadzór nad organizacją i przebiegiem zgromadzeń związanych z ruchem drogowym. Dodatkowym elementem mającym oddziaływać prewencyjnie na kierowców jest podwyższenie stawek ubezpieczenia OC dla osób uczestniczących w nielegalnych wyścigach.
Zakres zmian w poszczególnych ustawach
Zaostrzenie kar dla kierowców- Kodeks karny
Projektowane zmiany w Kodeksie karnym obejmują rozszerzenie katalogu przestępstw, za które sąd orzeka zakaz prowadzenia wszelkich pojazdów. Dotyczy to czynów związanych z nielegalnym wyścigiem, w tym wypadku śmiertelnego oraz prowadzenia pojazdu w sposób rażąco naruszający zasady bezpieczeństwa. Ustawodawcy rozszerzą również katalog przestępstw, za które orzekają dożywotni zakaz prowadzenia pojazdów, dodając czyn z art. 244 k.k.
Znowelizowany zostanie art. 43a k.k. poprzez dodanie do katalogu przestępstw, za które sąd orzeka świadczenie pieniężne na rzecz Funduszu Pomocy Pokrzywdzonym oraz Pomocy Postpenitencjarnej w wysokości od 5000 zł do 60000 zł. Ustawodawcy jednocześnie podniosą dolną granicę świadczenia pieniężnego orzekanego obligatoryjnie za niestosowanie się do zakazu prowadzenia pojazdów z 5000 zł do 10 000 zł.
Istotną zmianą jest wprowadzenie obligatoryjnego orzeczenia przepadku pojazdu zamiast dotychczasowego fakultatywnego przepadku. Ustawodawcy planują również uchylić przepisy, które wprowadziły skomplikowany system orzekania przepadku równowartości pojazdu. System ten cechował się nadmierną subiektywnością rozpatrującego oraz licznymi wyjątkami. Poszerzony zostanie katalog sprawców, wobec których sąd może warunkowo zawiesić wykonanie kary pozbawienia wolności jedynie w szczególnych przypadkach.
Projekt wprowadza definicję „nielegalnego wyścigu samochodowego”, co ma kluczowe znaczenie dla nowo tworzonych przepisów. Ustawodawcy przewidują podwyższenie dolnej i górnej granicy kary pozbawienia wolności za spowodowanie wypadku drogowego podczas uczestnictwa w nielegalnym wyścigu lub brawurowej jeździe. Dotyczy to sytuacji, w których skutkiem zdarzenia jest śmierć lub ciężki uszczerbek na zdrowiu. Podobnie zwiększone zostaną dolna i górna granica kary pozbawienia wolności w przypadku popełnienia przestępstwa w stanie nietrzeźwości lub pod wpływem środka odurzającego. Wyższe kary przewidziano także dla sprawców, którzy uciekli z miejsca zdarzenia.
Nowelizacja zakłada poszerzenie art. 178 § 1a k.k. o nowe przestępstwa związane z nielegalnym wyścigiem oraz dodanie art. 178c k.k. penalizującego organizację lub uczestnictwo w nielegalnym wyścigu samochodowym oraz brawurową jazdę.
Zaostrzenie kar dla kierowców w Kodeksie wykroczeń
W ramach zmian w Kodeksie wykroczeń ustawodawcy planują dodać do katalogu wykroczeń, dla których górna granica grzywny wynosi 30 000 zł, nowe wykroczenie — tzw. drift. Rozszerzony zostanie katalog wykroczeń podlegających surowszemu karaniu w przypadku recydywy. Penalizacji ulegnie organizacja lub uczestnictwo w zgromadzeniu zdefiniowanym w ustawie Prawo o ruchu drogowym bez wymaganego zawiadomienia.
Nowe przepisy wprowadzą również penalizację umyślnego uczestnictwa w nielegalnym wyścigu przez osobę, która nie jest kierującym pojazdem. Dotyczy to pasażera lub osoby obserwującej wyścig, która znalazła się w tym miejscu celowo, a nie przypadkowo. Karalne będzie także celowe wprowadzenie pojazdu w poślizg lub doprowadzenie do utraty styczności z nawierzchnią chociażby jednego koła pojazdu. Ustawodawcy podniosą dolną granicę grzywny do 1000 zł za tamowanie lub utrudnianie ruchu przez osobę uczestniczącą w nielegalnym zgromadzeniu.
Pozostałe zmiany
Zmiany w Kodeksie postępowania w sprawach o wykroczenia obejmują dodanie § 1e w art. 96 k.p.w., podwyższającego górną granicę grzywny nakładanej w postępowaniu mandatowym za nowe wykroczenia do 5000 zł. W ustawie o zmianie ustawy – Kodeks karny oraz niektórych innych ustaw zmienione zostanie brzmienie art. 7 ust. 1 pkt 2, określające podstawę do wydania przez Starostę decyzji o zatrzymaniu prawa jazdy w przypadku ujawnienia wykroczenia polegającego na prowadzeniu pojazdu w sposób powodujący celowy poślizg kół.
Nowelizacja ustawy Prawo o ruchu drogowym wprowadzi zakaz kierowania pojazdem silnikowym lub motorowerem w sposób powodujący celowy poślizg kół. Zabronione będzie również prowadzenie pojazdu w sposób skutkujący utratą styczności koła z nawierzchnią. Za naruszenie tego zakazu przewidziane są kary administracyjne w postaci usunięcia pojazdu z drogi na 30 dni. Dodatkowo, kierowcy zostanie zatrzymane prawo jazdy na okres 3 miesięcy. Wprowadzone zostaną również regulacje dotyczące gromadzenia danych w ewidencji pojazdów oraz nałożony zostanie obowiązek zawiadamiania organu gminy o planowanym zgromadzeniu użytkowników pojazdów.
Zmiany w Kodeksie postępowania karnego dotyczą nadania nowego brzmienia art. 295 § 1a k.p.k. jako zmiana wynikowa związana ze zmianą brzmienia art. 44b k.k. Nowelizacje ustaw ubezpieczeniowych umożliwią gromadzenie w Centralnej Ewidencji Pojazdów informacji o wykorzystaniu pojazdu do popełnienia przestępstwa związanego z nielegalnymi wyścigami oraz wykroczenia polegającego na celowym wprowadzeniu pojazdu w poślizg. Zakłady ubezpieczeń uzyskają możliwość przetwarzania tych informacji w celu oceny ryzyka ubezpieczeniowego i taryfikacji przy zawieraniu umowy ubezpieczenia OC.
Ustawa o kierujących pojazdami zostanie uzupełniona o przepis zobowiązujący osobę ubiegającą się o uprawnienia do kierowania pojazdami do złożenia przed egzaminem państwowym oświadczenia o braku orzeczonego zakazu prowadzenia pojazdów oraz o braku toczącego się postępowania karnego związanego z bezpieczeństwem ruchu drogowego. W ustawie o resocjalizacji i wspieraniu nieletnich przewidziana jest zmiana wynikowa w art. 7 pkt 8, polegająca na skreśleniu w katalogu środków wychowawczych możliwości orzeczenia równowartości pojazdu.
Harmonogram i odpowiedzialność
Planowane przyjęcie projektu przez Radę Ministrów przewidziano na II kwartał 2025 roku. Organem odpowiedzialnym za przygotowanie projektu jest Ministerstwo Sprawiedliwości, a osobą bezpośrednio nadzorującą prace legislacyjne jest Arkadiusz Myrcha, sekretarz stanu w tym resorcie.
Zaostrzenie kar dla kierowców- wnioski
Zapowiedziane zmiany legislacyjne wskazują na intensywne prace rządu nad zaostrzeniem przepisów wymierzonych w piratów drogowych. Szczególny nacisk położono na przeciwdziałanie nielegalnym wyścigom oraz dożywotnie odbieranie uprawnień kierowcom, którzy prowadzą pojazdy pomimo obowiązującego zakazu. Kompleksowe podejście do problemu bezpieczeństwa na drogach, obejmujące nowelizację dziesięciu ustaw, ma na celu stworzenie spójnego systemu prawnego skutecznie ograniczającego niebezpieczne zachowania kierowców i zwiększającego bezpieczeństwo wszystkich uczestników ruchu drogowego.
